Rafał Malczewski, GÓRSKI PEJZAŻ, ok. 1943

51,0 x 68,8cm - olej, płótno sygn. p. d.: Rafał Malczewski

 

Na odwrocie:

– na górnej listwie krosna, okrągła pieczęć własnościowa: KM (w otoku) | Z KOLEKCJI | Krzysztofa Malczewskiego;

– obok numer (długopisem): NR 18;

– obok napis (ołówkiem, długopisem): Spring ploughing | 11.;

– obok zapewne notatka ramiarska (ołówkiem): B 1204 | 20 x 27;

– ponadto na górnej listwie ramy dwie nalepki wystawowe z Muzeum Okręgowego w Sandomierzu i Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, oraz nalepka aukcyjna.

 

Proweniencja:

– Kolekcja syna Rafała Malczewskiego – Krzysztofa;

– W 2006 r. w kolekcji Wandy Marossanyi – siostrzenicy Zofii Mikuckiej-Malczewskiej;

– Zakupiony na aukcji do kolekcji prywatnej.

 

Obraz wystawiany:

– Jacek i Rafał Malczewscy, Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, 25 III 2011 – 4 IX 2011;

– Jacek i Rafał Malczewscy, Muzeum Okręgowe w Sandomierzu, 17 III – 31 VIII 2012.

 

Stanisław Potępa, autor monografii Rafała Malczewskiego, łączy ten obraz z – malowanymi ok. 1930 roku – „wielkimi panoramami krajobrazowymi“ ujmowanymi z wysoka, obrazami o wielkiej falującej przestrzeni ukazującymi „rozległe układy poletek z kontrapunktującymi je chatkami i drzewkami“. Datuje on nasz obraz na ok. 1932 rok i nadaje mu tytuł Na halach. Biorąc jednak pod uwagę widniejącą na obrazie architekturę, nie możemy łączyć go z podhalańskimi pejzażami. Odmienna kolorystyka i forma również wskazują na późniejsze datowanie. Obraz, noszący wiele cech wspólnych ze wspomnianymi przez Stanisława Potępę, dziełami z lat 30., powstał zapewne niedługo po przyjeździe artysty do Kanady i możemy go datować na około 1943 rok.

 

O malarstwie Rafała Malczewskiego pisano wiele. Najlepszą charakterystykę próbującą określić i sprecyzować istotę oryginalności jego dzieł przytaczamy poniżej. Tak Stanisław Igancy Witkiewicz, przyjaciel artysty, pisał w 21 nu-merze „Wiadomości Literackich“ z dn. 20 V 1928 r.:

Świat przedstawiany przez Malczewskiego, nie jest światem fantastycznym – jest to ten nasz codzienny świat, bez żadnej formalnej stylizacji w jakimkolwiek kierunku, przedstawiony realnie, tylko jakby w lekkiej karykaturze i deformacji, mającej źródło swe nie w wymaganiach formy, tylko w psychologji życiowej twórcy. Składa się na to m.in. i przesunięcie w różne strony (a nie harmonizowanie w określonym tonie) kolorów. Dołączają się momenty nastrojowe, ale specyficzne; potworność pospolitości i pospolitość dziwności i wynikająca z nich, również różnokierunkowa, deformacja kształtów. Niesłychana skala barw, odbiegająca w każdym obrazie inaczej od normalnej harmonji (dopełniającej i jej pochodnych), której perwersyjność jest wynikiem spotęgowania życia we wspomnianych wyżej wymiarach. To wszystko w połączeniu z realnem „odrobieniem“ przedmiotów przedstawionych, daje ten wynik, że patrząc na obrazy Rafała Malczewskiego, mimo, iż wszystko pozornie pozostaje tem samem, jesteśmy w zupełnie innym świecie, przypominającym wizje narkotyczne pod działaniem pewnych alkaloidów lub też senne marzenia ze spotęgowaną rzeczywistością – oba te światy są w swej dziwności niesprowadzalne do żadnych prostszych czynników.

Jeszcze jedna właściwość obrazów Rafała Malczewskiego: niema tam zdeformowanych przedmiotów, zanurzonych w normalnej przestrzeni. Tam przestrzeń sama zdaje się mieć krzywą strukturę, jak przestrzenie Riemanna i Łobaczewskiego – a przytem zmienną w swej krzywiźnie w obrębie obrazu w zależności od różnych potencjałów psychicznych, w związku ze stosunkiem malarza (nie-artysty) do poszczególnych przedmiotów. Opis tych rzeczy bez użycia specyficznych środków artystycznych jest niemożliwy. Trzeba patrzeć samemu, ale umieć patrzeć.

 

Obraz opisany i reprodukowany:

– S. Potępa, Rafał Malczewski, TTK Tarnów 2006, s. 254, il. [Na halach, ok. 1932 r.].

Rafał Malczewski (Kraków 1892 - Montreal 1965) studiował w Wiedniu agronomię, filozofię i architekturę; uczęszczał także do tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych, ale edukację artystyczną zawdzięczał przede wszystkim ojcu, Jackowi Malczewskiemu. W latach 1917-1939 stale mieszkał w Zakopanem; był zamiłowanym taternikiem. W roku 1930 wyjechał na półroczny pobyt do Francji. W grudniu 1939 przez Słowację i Węgry przedarł się do Francji, skąd następnie wyjechał do Brazylii a później Stanów Zjednoczonych. W 1942 dotarł do Montrealu, gdzie pozostał na stałe. Począwszy od 1919 r. wiele wystawiał; od 1934 r. także jako członek ugrupowania „Rytm”. Malował przede wszystkim krajobrazy – z Tatr, Podhala, widoki z małych miasteczek i z fabrycznego Śląska, później także z Brazylii i Kanady. W swoich obrazach – świadomie prymityzowanych, utrzymanych często w poetyckim i bajkowym nastroju – bliski jest sztuce naiwnego realizmu. Malczewski był również literatem, autorem artykułów o sztuce, felietonów, esejów oraz wspomnień tatrzańskich i zakopiańskich, m.in. „Narkotyk gór”, „Góry wołają” czy „Pępek świata”, książką napisaną już w Kanadzie.