Adam PACH (1907 - 1980), Rzeźba ludowa "Macierzyństwo", 1974

drewno; 25 cm
na plecach wycięte: Adam Pach / 1974

Pach Adam (8 XII 1907 Kasina Wielka, pow. limanowski - 5 VII 1980 Zakopane, poch. na starym cment.). Wybitny podh. pisarz lud., jeden z najlepszych podh. gawędziarzy, działacz społ. i kult. (m.in. w Związku Podhalan), rzeźbiarz amator (rzeźbił w drzewie), z zawodu stolarz (1923-29), potem sanitariusz i kontroler sanitarny w zakop. służbie zdrowia (1929-72).

Jego matka Zofia była góralką, córką brata » Sabały, Jędrzeja Krzeptowskiego; ojcem P. był Wojciech Pach, pochodzący z okolic Bochni, organista, kolejno w Zakopanem 1895-1906, Kasinie Wielkiej 1907, Zakopanem 1908 i Nowym Bystrem 1909-16. Adam P. wychował się więc na Podhalu, a w Zakopanem osiadł na stałe w 1916. W 1938 ożenił się z córką » Jana Obrochty, a wnuczką » Bartka Obrochty.

Od 1924 pisał gwarą gawędy i wiersze, ogłaszając je od 1945 w czasopismach i antologiach, jak Gawędy Skalnego Podhala Włodzimierza Wnuka (1960 i wydania nast.), Wieś tworząca (II, 1966 i następne), Antologia współczesnej poezji ludowej (1967) i in. Jego gawędy stanowią większość w książeczce Bajdy przy watrze (Wa. 1957, współautor Wojciech Jarzębowski).Twórczość pisarska P. jest różorodna (także artykuły na tematy społ.-kult.); pisał gwarą podh. i językiem literackim. Jako osobne publikacje książkowe ukazały się jego Zgrzebne paździerze (Lu. 1976, wiersze i gawędy), Drzewiej pod Giewontem (Wa. 1977, opowieści), W cornej izbie, wieczornica góralska (Kr. 1977, poezja i proza P. z zapisem nutowym Jana Pasierba Orlanda), W siąpawicach dziejowych (Wa. 1983, częściowo zbeletryzowane opowieści na tle dziejów Podhala od czasów najdawniejszych do współczesnych).W jego twórczości tematyka tatrz. zajmuje ważną pozycję, zarówno w wierszach (np. Śmierć Bartusia Obrochty, Pięć Stawów Polskich, Wiater holny, Orla Pyrć ) jak i w gawędach i opowieściach, m.in. Sabała , Strzelba , Wantule , Hawiarze , Na wysokiej perci . Jest on też autorem widowisk góralskich, granych przez lud. zespoły podh.: Na skalnej ziemi , Bartusiowa śmierć i in. Napisał libretto do nie ukończonej opery Wiatr halny Jana Maklakiewicza.P. był szeroko znany jako występujący publicznie od 1928 gawędziarz, recytator, aktor widowisk góralskich i kierownik podh. zespołów artyst.; występował w kraju i za granicą. W 1973 został członkiem hon. Związku Podhalan.

Lit. - Włodzimierz Wnuk: Na góralską nutę. Wa. 1975 i 1981. Rozdział Adam spod Giewontu. - "Podtatrze", jesień 1980 (Maria Brzozowska-Krajka). - "SCZ" 1986. - "LP-PE" 2, 1987 (W. Wnuk).