akwarela, gwasz, biały karton, 28,3 × 23 cm w świetle passe-partout
sygn. i dat. p. d.: Juliusz Kossak/1885
na odwrocie orzeczenie Zbigniewa Bocheńskiego i Kazimierza Buczkowskiego z 1946 roku
Prezentowana akwarela „Drużba krakowski” pochodząca z roku 1885, szczytowego okresu w twórczości Juliusza Kossaka, jest jedną z pierwszych tego typu przedstawień krakowskiego folkloru weselnego w dorobku artysty. Wyróżnia się czystością barwy oraz świeżością i precyzją rysunku. „Lud polski występuje u Kossaka odświętnie i malowniczo – wesela krakowskie, banderie krakowskie, sylwetki krakowskich drużbów.” (Z. Bielecki Juliusz Kossak, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971, s. 40).
Późniejsze prace znajdują się m. in w zbiorach Muzeów Narodowych w Krakowie („Dwaj drużbowie krakowscy”, 1888 r., akw. 27 × 23 cm) i w Warszawie („Drużba krakowski na koniu”, akw. 1893, 44 × 36 cm).
„Twórczość Kossaka kształtowały poglądy estetyczne epoki i jego własna indywidualność artystyczna. Koncentrując się na temacie, a mniejszą uwagę zwracając na stronę formalną obrazów, stawiał sobie za cel przede wszystkim kreowanie scen i postaci. Typy Kossaka były sugestywne i prawdziwe, podobnie jak sceny rodzajowe. (…). Zilustrował szmat historii, a odtwarzając życie współczesne ukazał barwny rozdział życia narodu i zostawił ciekawy artystyczny dokument epoki. Prace Kossaka łączą w sobie romantyzm rozkochanego w swym temacie entuzjasty i realizm bacznego, często drobiazgowego obserwatora. Nasuwają się analogie do poematów Pola, do dzieł Sienkiewicza, dalej – do pamiętników Paska. Tak jak oni Kossak przywiązany był do ziemi ojczystej (…) i polskiego obyczaju.”
(Z. Bielecki, „Juliusz Kossak”, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971, s. 26)
